Orkide, özenli bir bakım ile uzun yıllar boyunca çiçek açar ve her yeni çiçeğiyle daha da büyüleyen bir bitki olarak bilinir. Orkide bakımında dikkat edilmesi gereken önemli noktalar nelerdir, ev ortamında orkide bakımını sağlamanın püf noktaları nelerdir, orkideyi çiçek açmaya teşvik etmenin yolları ve birçok merak edilen sorunun yanıtlarını bu sayfada bulabilirsiniz. Orkide bakımıyla ilgili tüm gereken bilgileri sizin için derledik.
Orkidenin özellikleri nelerdir ?
- Dünya genelinde yaklaşık 880 farklı cinsi ve 22.000’den fazla türü bulunan orkideler, geniş bir coğrafyaya yayılarak çoğunlukla tropik bölgelerde yetişirler.
- Orkidelerin beyaz, mavi, eflatun ve karışık renkli çiçekleri, dayanıklı yapısıyla her mevsimde ilgi gören çiçekler arasında yer alır. Ülkemizde ise en yaygın ve tercih edilen orkide türlerinden biri Phalaenopsis orkidesidir. Bu tür, kısa bir gövdeye sahiptir ve yayvan, geniş yaprakları köklerini kapatır.
- Phalaenopsis orkideleri yılda en az iki kez çiçek açma özelliğine sahiptir ve çiçekleri 12 haftaya kadar sergilerler. Doğru orkide bakımı sağlandığında, çiçeklenme süreci 3 hatta 4 defa görülebilir.
Orkide bakımı nasıl yapılmalıdır ?
Orkide bakımı, dengeli sulama, uygun ışık ve nem seviyelerinin ayarlanması gereken özenli bir süreç gerektirir.
Güneş ve aydınlatma
Orkideler, doğrudan güneş ışığı gördüğünde yaprakları yanabilir ve çiçekleri zarar görebilir, bu nedenle filtrelenmiş veya dolaylı ışık alan, ancak doğrudan güneş ışığı almayan bir ortam gerekir. Genellikle yarı gölge veya aydınlık bir pencere kenarı, orkide için uygun bir yerdir. Bu, bitkinin fotosentezi desteklemesi ve sağlıklı bir şekilde büyümesi için yeterli ışık almasını sağlar, ancak aşırı sıcaklık ve yanma riskini en aza indirir.
Sıcaklık
Orkideler tropikal bitkiler olsa bile, yaz aylarında aşırı sıcak bölgelerde iyi gelişmezler. Orkidenin sağlıklı bir şekilde büyümesi için en uygun sıcaklık aralığı en az 18ºC ila en fazla 29ºC arasındadır. Bu aralık dışındaki aşırı sıcaklıklar, bitkinin uzun vadeli sağlığına zarar verebilir, bu nedenle bu sıcaklık aralığını korumak gerekir.
Nem
Orkideler genellikle yüksek nem seviyelerini tercih ederler. İdeal olarak, orkide yetiştirirken %40 ila %70 arasında bir nem oranı sağlamak önerilir. Bu, bitkinin doğal ortamına daha yakın bir ortam oluşturarak sağlıklı büyüme ve çiçeklenme şansını artırabilir. Nem oranını artırmak için bitkinin etrafına su dolu bir tepsi veya nemlendirici kullanmak da faydalı olabilir. Ancak, saksı tabağında su birikmesine izin vermemelisiniz.
Sulama
Orkide bakımında sulama, bitkinin sağlığı için hayati öneme sahiptir. Fazla sulama köklere zarar verebileceğinden dikkatli bir şekilde yapılmalıdır. Orkide sulama ihtiyacı bitki türüne, çevresel koşullara ve iklim şartlarına bağlı olarak değişir. Genel olarak, haftada bir ya da aynı ölçüde suyu iki farklı gün arasında bölerek, dinlenmiş oda sıcaklığındaki su kullanarak sulama önerilir.
Orkide kökleri, sulama alışkanlıklarına bağlı olarak renk değiştirebilir. Sulama zamanı gelen kökler griye yakın veya beyaz bir renkte olur. Aşırı sulanmış kökler kahverengi yeşilimsi ve yeterince sulanmış kökler parlak yeşil renkte olmalıdır.
Orkide sulama için yaygın olarak tercih edilen üç yöntem var:
Daldırma Yöntemi
Saksı, dinlendirilmiş su dolu bir kaba oturtularak köklerin tamamen ıslanması sağlanır ve saksı 10-15 dakika su içinde bırakılır. Ardından saksı çıkarılıp, suyun süzülmesi ve toprağın yeterince kuruması beklenerek eski yerine konulur. Bu yöntem haftada bir kez uygulanabilir.
Buz Küpleri ile Sulama
Orkideye özel bir yöntem olan bu teknikte, bitkinin yapraklarından uzak kökleri üzerine konulan birkaç buz küpü, yavaş eriyerek toprağın suyu emmesine izin verir. Bu yöntem haftada iki kez uygulanabilir.
Doğrudan Su Dökme
Geleneksel sulama yöntemi olarak kullanılabilir. Önceden dinlendirilmiş oda sıcaklığındaki su, doğrudan saksıya dökülerek bitki sulanır. Bu yöntem haftada bir kez uygulanabilir ve saksı tabağında kalan su boşaltılmalıdır.
Toprak
Orkideler, özel gereksinimleri olan bir toprak karışımına ihtiyaç duyarlar. Genel olarak orkide toprakları, iyi drenaj sağlayan ve hava geçirgenliği yüksek olan bir yapıya sahiptir. Orkidelerin kökleri hava ve ışık almayı seven epifit bitkilerdir, bu nedenle ağaç kabukları, hindistancevizi lifi, sphagnum yosunu gibi hafif malzemeler içeren orkide toprak karışımları tercih edilir. Toprak karışımının hafif olması, köklerin çürümesini önler ve bitkinin sağlıklı bir şekilde gelişmesine yardımcı olur.
Gübreleme
Orkideler, özel bir gübreleme programı ister. Orkide gübresi, genellikle düşük konsantrasyonlu ve suda çözülebilir özellikte olmalıdır. İdeal orkide gübresi, azot (N), fosfor (P), potasyum (K) ve diğer iz elementleri içeren bir dengeli formüle sahip olmalıdır. Orkideler için özel hazırlanmış gübreler de kullanılabilir. Orkide gübrelemesi, genellikle bitki aktif büyüme dönemlerinde, yani ilkbahar ve yaz aylarında yapılır. Gübre sulama ile birlikte verilirse daha etkili olacaktır.
Orkide saksısı
Orkideler için uygun saksı seçimi, bitkinin sağlıklı büyümesi ve kök sistemine uygun bir ortamın oluşturulması açısından önemlidir. Kökler ışık ve hava ihtiyacı duyduğu için şeffaf saksı seçilmelidir. Ayrıca fazla suyu hızlı bir şekilde drene edebilecek delikleri olması gerekir. Orkide bakımı için gerekli olan saksı boyutu bitkinin kök yapısına uygun, ne çok büyük ne de çok küçük olmalıdır.
Budama
Orkideler uzun süre çiçekli kalsa bile, eninde sonunda çiçekleri solar ve dökülür. Bu çiçek dalını canlı tutabilmek için geçen çiçekler budanmalıdır. Budama için genel olarak 2 prensip benimsenmiştir. Budama ya çiçek dalına en yakın boğumun hemen altından yada köke yakın üçüncü boğumun üzerinden yapılır. Çok sık görülmese de orkideler, çiçek dalı üzerinde keiki denilen yavrular verebilir. Bu yavrular yeterli kök sistemi oluşturduğunda bir alt boğumdan kesilmelidir.
Hastalık ve zararlılar
Orkide bakımı yukarıda verilen bilgiler ışığında yapılırsa kolay kolay hastalık ve zararlılara maruz kalmayacaktır. Sağlıklı bitkiler tıpkı insanlarda olduğu gibi kendi savunma mekanizmalarını geliştirir. Ancak düzensiz sulama, yetersiz ışık ve beslenme gibi nedenler hastalık ve zararlılara davetiye çıkarmaktadır.
Hastalıklar
- Kök Çürüklüğü: Fazla sulama köklerin çürümesine neden olabilir. İyi drenaj sağlamak önemlidir.
- Mantar Enfeksiyonları: Özellikle aşırı nemli ortamlarda, mantar enfeksiyonları görülebilir. Fungal ilaçlar kullanılarak tedavi edilebilir.
- Bakteriyel Enfeksiyonlar: Yaralardan veya hasarlı bölgelerden kaynaklanabilir. Antifungal ve antibakteriyel ilaçlar kullanılabilir.
Zararlılar
- Örümcek Akarları: Yaprakların altında ince ağlar oluştururlar ve yaprakların öz suyunu emerler. Akar ilaçları ile kontrol edilebilir.
- Yaprak Bitleri: Genellikle genç yapraklarda ve sürgünlerde bulunurlar. Arap sabunlu su veya böcek ilaçları kullanarak kontrol edilebilirler.
- Pamuklu Bitler: En çok görülen zararlı pamuklu bit olabilir. Genelde pamuksu bir yapı içerisinde üzeri unlu bir yapıda olan olan bu böcekler, bitki öz suyunu emerek bitkiye zarar verir. Genelde yaprak araları ve çiçek dalı üzerindeki koltuklarda birikir. Sürekli gözlem ve manuel olarak temizlemek gerekir. Zararlının çok arttığı durumlarda insektisit ile ilaçlama tek çözüm olabilir.
Orkide nasıl çoğaltılır ?
Buraya kadar orkide bakımı için gerekli tüm teknikleri anlattık. Fakat okurlarımızdan en çok gelen soru orkideyi nasıl çoğaltabilirim ? Phalaenopsis orkideler çoğaltması en zor olan orkide türüdür. Sosyal medyada gösterilen çoğaltma yöntemlerinin çoğu uydurma veya görsel efektle hazırlanmış sahte gönderilerden oluşuyor. Evde orkide çoğaltmanın (Phalaenopsis) tek yolu keiki yavrularını saksıya almaktır. Bitkiyi keiki vermeye teşvik etmek için çeşitli yöntemler olsa da bir kaç yılda 1 keiki ancak alabilirsiniz.
Peki bu kadar orkide nasıl çoğaltılıp satılıyor, nerden geliyor bu orkideler?
Ticari orkide üretiminde kullanılan tek yöntem doku kültürüdür. Konunun eğitimini almamış kişiler için çok karmaşık gelecek bir dizi prosesten oluşur. İşin özü, steril koşullar altında (laboratuvar) bitkinin meristem dokularına hızlı bölünme imkanı sağlayan besiyeri hazırlanarak, bu meristem dokulardan çok sayıda fide elde etmektir. Hızlı bölünme terimi sizi yanıltabilir çünkü bu yöntemle üretilen bir orkidenin çiçeklenip satışa hazır hale gelmesi yaklaşık 3 yıl sürmektedir.
En iyisi biz keiki orkide bakımına dikkat edip eldeki imkanlarla devam edelim.
Orkide bakımında işinizi kolaylaştıracak 5 yöntem
- Nem: Orkide bakımı için nem çok önemlidir, eğer mutfağınızda güneş alan bir pencere varsa orkidenizi mutfaktaki nemden yararlanarak daha kolay yetiştirebilirsiniz. Fakat direk güneş görmediğinden emin olun.
- Konum: Güney cephede aydınlık bir konuma yerleştirilen orkideler daha uzun yaşar. Tabi bu teorik bir bilgidir, eğer orkideniz bulunduğu yerde uzun süre çiçekli kalıyorsa sakın yerini değiştirmeyin.
- Sulama periyodu: Orkideler düzenli sulamadan hoşlanır. Hafta da bir bol sulama veya haftada 2 kez azar azar sulama en ideal olanıdır. Hangi yöntemi kullanırsanız kullanın, bitkinin alışkanlığını değiştirmeyin. İlk sulama ne zaman yapılmış ise bir sonraki sulamayı da aynı gün ve aynı miktarda yapın.
- Su kalitesi: Orkide için kullanılacak su kalitesi iyi olması gerekir. Eğer çeşme suyu kullanacaksanız bir gün oda sıcaklığında dinlendirilmiş su kullanın. Benim tavsiyem içme suyu kullanmanız olacaktır.
- Gübreleme dönemi: Orkideler için genelde dengeli gübre kullanın denilir. Fakat çiçekli dönem ve çiçeksiz dönemde 2 farklı gübreleme yapmak orkidenizin yeniden çiçek açma olasılığını artıracaktır. Çiçekli dönemde fosfor oranı yüksek olan gübrelere ihtiyaç duyarken, çiçeksiz dönemde azot ve potasyum oranı yüksek gübrelere ihtiyaç duyar.
